Ocak

1945’te kabul edilen yasayla Arapça’da Ocak ayına karşılık gelen ve evde yakılan ateş anlamına gelen Kanun’un birebir çevirisi yapılarak Türkçe’de kullanılmaya başlıyor. Arapça’da bu kullanımın sebebi ise, bu ayda havanın evde ateş yakılmasını gerektirecek kadar soğuk olması. Türkçe’deki Ocak kelimesi ise yine ocak anlamına gelen Türkçe Odak kelimesinden, Odak ise ateş anlamına gelen “Od” kelimesinden türemiş.

Eski Türkçe’de Ocak ayına Zemheri deniliyor.  Aslında Zemheri, 22 Aralık’ta başlayıp bir ay döngüsü kadar sürüyor. Zemheri ise Farsça Zem (Kış) ve Arapça Zahar (uğuldama) kelimelerinin birleşiminden oluşmuş. Yani uğultulu/rüzgarlı kış ayı.

Anadolu’da kullanılan eski takvimlerde Ocak ayına Kalandar denilmiş. Bu kelime ise Farsça’da “takvim” demek ve takvimin ilk ayı Ocak olduğu bu kelime kullanılıyor.  Farsça’da ise bu kelime 1400’lerde varolduğu kabul edilen Kalenderiye tarikatından geldiği düşünülüyor.

Eski Roma takviminde de Ocak ayının karşılığı Farsça’ya benzer bir şekilde “Calendae” Eski Roma’da Ocak ayında borçlar ve alacaklar ilan edilir,muhasebe defterleri yenilenirmiş. Calendae kelimesinin de  “açıkça ilan etmek” anlamına gelen Calare fiilinden geldiği düşünülüyor.

Bir çok batı dilinde ise, Ocak ayı Latince’deki Januarius kelimesinden türemiş. Januarius ise bir Roma Tanrı’sı olan “Janus’a doğru” anlamına geliyor. Biri arkada biri önde iki yüzü olan Janus, "Başlangıçların Tanrısı",aynı zamanda birbirine bakan karşılıklı kapıların ve koridorların da Tanrısı. Yani Latince’de ve Latin kökenli dillerde de Ocak ayı hem başlangıç hem de rüzgar ve cereyan ayı. Latin kökenli dilleri kullanan Güney Yarım Küre’deki ülkelerde Ocak ayının yaz aylarından biri olması ise güzel bir ironi. 

Ay isimleri